مفهوم جهاد همچون بسياری از مفاهيم دينی دست‌خوش تحريف گشته است. بسیاری جهاد و قتال را یکی دانسته‌اند، به عبارت دقیق تر در اذهانِ خیلی‌ها، مفهوم فراگیر جهاد در یکی از مصادیق آن یعنی جنگ خلاصه شده است.
اصطلاح قتال به عنوان يكى از مهمّ‌ترين اسباب حفظ دين، در عهد مدنی به مفاهيم دينی راه يافته است در حالی كه جهاد در آيات مكّی به آن پرداخته شده است. خداوند در سوره فرقان به پيامبر صلی الله عليه و سلم دستور می‌دهد كه به وسيله قرآن با كافرين جهاد كند، می‌فرمايد:
«فَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَادًا كَبِيرًا» [فرقان:52]
ترجمه: پس از کافران اطاعت مکن و با قرآن با آنان جهاد بزرگ را بیاغاز.
بر همين اساس رسول خدا صلی الله عليه وسلم در حديثی كه امام مسلم آن را در كتاب خود آورده است، از انواع جهاد - و البته نه بر سبيل حصر- سخن می‌گويد و می‌فرمايد:
«مَا مِن نبيٍّ بَعثَه الله في أمّةِ قَبلي إلّا كان له مِن أُمّته حواريّون وأصحابٌ يأخُذون بسنّته ويقتدُون بأمرِه ثُمّ إنَّّها تخلُف من بَعدهم خلوفٌ يقولونَ مالا يَفعلوُن ويفعَلوُن مالَا يُؤمرونَ فمَن جاهدَهم بيدِه فهُو مُؤمنٌ ومَن جَاهدهُم بلسانِه فهو مؤمنٌ ومن جاهَدهُم بقلبِه فهُو مؤمنٌ و لَيس وَراءَ ذلكَ منَ الإِيمان ِحبَّة خردلٍ.
ترجمه: «در ميان پيامبرانی كه خداوند آن‌ها را قبل از من فرستاد، هيچ پيامبری نبود مگر اين‌كه پيروانی داشتند كه راه و روش پيامبران خود را گرفته و از اوامر او اطاعت می‌كردند. سپس بعد از آن‌ها كسانی آمدند كه؛ می‌گفتند آن‌چه را عمل نمی‌كردند و انجام می‌دادند آن‌چه را كه به آن امر نشده بودند - وقتی چنين افرادی در امّت من پيدا شدند - پس كسی كه با دستانش - با قدرت - با آن‌ها جهاد كند مؤمن است و كسی كه با زبانش با آن‌ها جهاد كند مؤمن است و كسی كه با انكار قلبی با آن‌ها جهاد كند مؤمن است، امّا فراتر از اين، از ايمان حتّی به اندازه‌ی دانه خردلی نمی‌ماند».
با توجه به آن‌چه گذشت در تعريف جهاد می‌توان گفت:
هرگونه تلاش علمی، فكری، فرهنگی، سياسی و اجتماعی كه در صدد تغيير به سمت مطلوب و به قصد رضايت خداوند صورت بگيرد جهاد ناميده می‌شود. هرگونه تلاشی كه توسط انسان مسلمان در راستای فهم و تطبيق دين انجام بگيرد می‌تواند از مصاديق جهاد شمرده شود. سخن از پاسخگويی دين و سازگاری آن با شرايط جديد منهای توجه به بعد عملی سخنی ابتر و ناقص است.
در آيات فراوانی مشاهده می‌كنيم كه مسلمانان به جهاد با مال و جان در استقرار و تطبيق اين موارد فراخوانده شده‌اند. در حقيقت می‌توان ادعا نمود كه جهاد عنوان اصلی زندگی مؤمنانه است كه می‌توان آن را به عنوان راه حل برون رفت از وضعيت كنونی مسلمانان و همچنين راه حل پاسخ‌گويی به شرايط جديد معرفی نمود. به عنوان نمونه خداوند در آيه 15 سوره حجرات می‌فرمايد:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ  أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ [حجرات:15]
ترجمه: «مؤمنان (واقعی) تنها کسانیند که به خدا و پیغمبرش ایمان آورده‌اند، سپس هرگز تردیدی به خود راه نداده‌اند و با مال و جان خویش در راه خدا به تلاش ایستاده‌اند و به جهاد برخاسته‌اند. آنان (بلی آنان، در ایمان خود) درست و راستگویند».
اين آيه بر اين امر تأكيد دارد كه باورهای ايمانی بايد از پشتوانه علمی برخوردار باشد تا شخص دچار ريب نگردد و همچنين باورها بايد در عرصه‌ی جهاد با مال و جان تجلّی پيدا كند. بر اساس اين آيه ايمان صادقانه ايمانی است كه از دو وصف علم و عمل برخوردار باشد. كسانی كه اين‌چنين زندگی می‌كنند، خداوند آن‌ها را به راه‌های سعادت راهنمايی می‌كند.
«وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» [عنكبوت: 69] ترجمه: کسانی که برای ما و در راه ما جهاد کنند، آنان را در راههای منتهی به خود رهنمود می‌گردانیم، و قطعاً خدا با نیکوکاران است.